Râmnicu Vâlcea ari vârnu 100,000
di bânâtori shi iasti la 180 di km largu di Bucureshti.
Tu mesea di câsâbă pi strada Carol Protlu la misura 25, iasti Muzeulu
di Artă Casa Simian.
Nicuchirlji cari dimândară adrarea lui furî Nae shi Tița Simian, unî fumealji cu ardâtsini ditu Transilvania. Simianii erau
oaminji livendzî, ardeleni fronimi, itsrî tsi îl vreau multu lucurlu shi
cartea. Agiumshi Râmnicu Vâlcea, tu shcurtu chiro acâtsarî s-amintî cu
nigusturiili a lor (tu câsâbă aveau shi unî fabricî di pâputsî).
Un izvur ti anami cu isturia casâljiei Simian easti anyrâpsearea al
Gheorghe Dican, achimatî Comorile Casei Simian. Apridushi în doau cumăts
ma-nghios:
„Putem s-nî minduim la un
cadru iu shadi nicuchirlu, pirifanlu Nae Simian, soi di ardelean di la hoarî,
njicu shi zdumban, livendu, shi multu mintimen.
Shadi pi scamnu ningî shemineu shi ancunjiadzî peanarga ditu lulei,cu
minduiarea fugatî la emboriulu di la fabrica di chiei shi cu ochii yixitsî
pi Tița, undzita lui mljiari.
U videm pi tinjisita Tița Simian,
analtî shi zveltî, cum îi
pârâvulseashti a marlui arhitectu
Simotta cumăts ditu priimnarea ei tu xeani tsi tâsh u avea bitsită shi tsi îi alâsă unî entipusi ti anami.
Tu piatsa San Marco ditu Vinitii
vidzu unî palati njicî cu un uboru dishcljisu pi dinâuntru, iu verli s-agiucau
aua isturiili di teatru. Câti vârnî oarî, un viniticu nishtiut di canî, îshi
cântî vrearea tu vârnu piatsetî, shi sonlu muzichiei ambâlteashti dapoa ca bâia
chiro pritu căiurli strimti shi pisti cânalili câsâbălui di pisti api.
Adratî tu anlu 1940 dupâ planurli
arhitectului Gheorghe Simotta shi sum vighearea arhitectului Nicolae Lupu, di fumealjia di constructori Fiorovanti-Candone ,
adărămintul fu anâltsat pi loclu la unî cunachi ma veachlji tsi u aveau
chihâiadzlji Otetelișanu. Macedo-român di arâzgî, Gheorghe Simotta fu unî ditu
nai ma tinjisitili opsi ditu arhitectura românească interbelică, dascăl la
Institutul de Arhitectură Ion Mincu, shi marli di la Catedra di Cundilju shi
Picturî. Nai ma mari adrari a lui iasti Palatea Patriarhiei di Bucureshti... ”
Adărămintul fu luat cu zorlea di comunishtsî shi nicuchirlji avinats.
Dupî tsi apânghisi îndoau institutsii shi organizatsii comunisti, s-amintă shi
muzeul. Njiedzlu a lui fu colectisa donată di avocatlu Paul Capelleanu.
Lucrărli apânghisiti aua sunt adrati di artishtsî ghini cunuscutsî România:
Kimon Loghi, Tonitza, Grigorescu, Artachino, Milița Petrașcu, Gheorghe Apostu,
etc.
Arhitectura adărămintului ahurhit tu turlia eclectică shi mintit cu
multi alti turlii mediteraneene (maură, spaniola, italiană). Nâuntru ari cumăts
gotice (hieroneria) shi ditu renashtere.
Arâchiarea Sabinelor pilchisitî tu lemnu di un mastur german iasti di
unî mushuteatsî ahoryea. Ti mari amârtii, tu chirolu a comunishtsâlor, niscântsî
pseftsî îshi pizuiră di ea. Ma s-bâgats oarî, la niscântsî ashchiradz romani
shi mjieri sabini, lî furî tâljiati mânjli.
Gârdina easti di turlii italianî, cu sturi di cheatrî pilchisitsî cu
dau modeli marca Simotta.
Ploaca di pi adărămintu tsi adutsi aminti pi masturlji planurlor ari
unî isturii mshatî, tsi njiu dzâsi muzeograflu iestan cându nesh aclo tu meslu
augustu.
Gheo tu anulu 1977, unîshunî dupî marli cutreambur, Simotta anchisi
Râmnicu Vâlcea s-veadî desi Casa Simian pâtsî tsiva. Tut atumtsea adusi cu el
shi ploaca di Bucureshti. Cându adră aiestu lucru, Simotta era tu ilichia di 86
di ani.
Intrarea tu muzeu custuseashti 3 ron. Ma s-anchisits vârnu oarî Râmnicu
Vâlcea, vî pâlcârsescu s-nu chirets Casa Simian, un adărămintu multu-mshat adrat
di un mari arhitectu armân.
Oarî bunî.
Cornel Samara
